2025 yılında uygulanacak minimum fiyat için hesaplamalar da başladı. Enflasyon iddiaları taban fiyat artışını da belirleyecek. Pekala hangi senaryolar masada? Neler konuşuluyor? Hangi hesaplar yapılıyor? İşte yeni minimum fiyat için tüm hesap detayları…
ASGARİ FİYAT İÇİN 6 FARKLI HESAP
Yıl sonu yaklaştıkça milyonlarca çalışan ve emeklinin maaş artışı hesaplamaları da başlıyor. Ocak ayında açıklanacak enflasyon sayılarına nazaran milyonlarca emekli ve memurun yılın birinci 6 ayında alacakları maaş artışları da mutlaklık kazanacak. Enflasyon artışının yanında refah hissesi ve taban maaş artışları için yasal süreç de başlamış olacak.
Ancak emekli ve memur artırımlarından evvel tekrar milyonlarca çalışanı, işsizi, mesken hanımını, esnafı, genel olarak herkesi ilgilendiren taban fiyat belirlenecek. Minimum fiyat yalnızca çalışanların en az alacağı sayısı değil milyonlarca vatandaşın ödeyeceği ya da aldığı ödenekleri de belirliyor.
Aralık ayının başında Taban Fiyat Tespit Kurulu toplantıları da başlamış olacak. Ay sonuna gerçek da 2025 yılında uygulanacak taban fiyat belirlenmiş olacak.
ENFLASYON ÖNE ÇIKACAK
Asgari Fiyat Tespit Komitesi’nde 5 üye emekçi kısmını, 5 üye patron kısmını temsil ediyor. Her iki kesim ortasındaki pazarlıkta hakem olarak da 5 hükümet temsilcisi kurulda yer alıyor. Kurul yeni fiyatı belirlerken birçok bilgiyi dikkate alıyor. Geçim endeksleri, istihdam sayıları, patrona maliyet üzere sayılar pazarlık masasına geliyor. Fakat geçmiş yıllarda da görüldüğü üzere minimum fiyat artışında belirleyici rolü enflasyon oynuyor.
Fakat Aralık ayında enflasyon belirli olmayacağı için varsayımlar üzerinden hesaplamalar da yapılacak. buna nazaran en düşük yıllık enflasyon kestirimi Orta Vadeli Program’dan geldi. Burada kestirim yüzde 41.5 oldu. Bu varsayıma nazaran bir artış yapılırsa net taban fiyat 24 bin 58 lirayı bulacak.
Ancak Merkez Bankası’nın piyasa iştirakçileri anketlerinde ve başka anketlerde bu varsayımlar yüzde 48’e kadar çıkıyor. Minimum fiyat 2024 yılında hiç değişmediği ve yıllık olarak belirlendiği için yıl sonu enflasyon iddialarının öne çıkması bekleniyor. Böylelikle çalışanlar için bu yıl ortaya çıkan enflasyon fiyatlarına eklenmiş olacak.
YÜZDE 25 TARTIŞMASI
Bu yıla kadar yapılan tüm artışlarda gerçekleşen enflasyonun üzerinde artışlar yapılmıştı. Bu yıl da beklentiler bu istikamette. Öte yandan merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan’ın ABD’de yatırımcılara minimum fiyatta yüzde 25 artırım yapılmasının enflasyonla uyumlu olacağı tarafında açıklamaları ise tartışmalara yol açtı.
Burada kastedilen enflasyonun 2024 mü yoksa 2025 yılı enflasyonu mu olduğu açıklık kazanmadı. Lakin daha sonra Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, asgari fiyatı belirleme yetkisinin Minimum Fiyat Tespit Komitesi’nde olduğunu belirterek tartışmalara noktayı koydu.
Bunun yanında Ankara’da da tesir tahlilleri yapıldığı ve artış oranının yüksek olması için çalışıldığı da edinilen bilgiler ortasında. Lakin geçmiş yıllara bakıldığında minimum fiyat artışının enflasyonun altında olmayacağı görülüyor.
İŞVEREN MALİYETİ DE VAR
Asgari fiyat tespiti emekçi ve patron tarafından yapılıyor. Burada minimum fiyatın çalışanlara ödenen kısmının dışında patrona maliyeti de bulunuyor. Brüt minimum fiyata patron SGK primi de eklenmiş oluyor. Böylelikle her artış minimum fiyatın maliyetini de yükseltiyor. Patron bölümü komitede hem bu maliyetleri hem de rekabet kaidelerini masaya getiriyor. İstihdamın korunması için de bir orta yol bulunuyor.
Mevcut taban fiyat brüt olarak 20.002 lira olarak uygulanırken çalışanlara net 17.002 liradan az maaş verilemiyor. Taban fiyatın 2024 yılı için patrona maliyeti ise 23 bin 503 lirayı buluyor.
Asgari fiyattan gelir ve damga vergisi alınmıyor. Birebir vakitte tüm fiyatlardaki minimum fiyat kadar kısım da vergi dışı tutuluyor. Bu vergisiz kısımlar patrona dayanak olarak duruyor.
6 BAŞKA HESAPLAMA VAR
Asgari fiyat konusunda yapılacak artışlar kurul toplantısında belirli olacak. Fakat enflasyon sayılarından yola çıkarak 6 farklı hesaplama da yapılıyor. Her ne kadar yüzde 25 artış oranının üzerine çıkılacağı istikametinde açıklamalar yapılsa da bu sayının da tesirini görmek bakımından 6 başka oran üzerinden minimum fiyat hesabı ve patrona maliyeti şu formda gerçekleşiyor.
MEVCUT
Brüt fiyat: 20.002
Net fiyat: 17.002
Patrona maliyet: 23.503
YÜZDE 25 ARTARSA
Brüt fiyat: 25.003
Net fiyat: 21.253
Patrona maliyet: 29.379
YÜZDE 30 ARTARSA
Brüt fiyat: 26.003
Net fiyat: 22.103
Patrona maliyet: 30.554
YÜZDE 35 ARTARSA
Brüt fiyat: 27.003
Net fiyat: 22.953
Patrona maliyet: 31.730
YÜZDE 40 ARTARSA
Brüt fiyat: 28.003
Net fiyat: 23.803
Patrona maliyet: 32.904
YÜZDE 45 ARTARSA
Brüt fiyat: 29.003
Net fiyat: 24.653
Patrona maliyet: 34.079
YÜZDE 50 ARTARSA
Brüt fiyat: 30. 003
Net fiyat: 25.503
Patrona maliyet: 37.255