“Elbette her kesimde, her kurumda olduğu üzere bizim kurumlarımızda da makûs niyetli, kabul etmediğimiz şahıslar, tasvip etmediğimiz durumlar olabiliyor. Bizler de bunun karşısında sonunda kadar durmaktayız.”
“Tespit edilen bireylerin erken müdahale ile topluma kazandırılması için bizimle işbirliği yapılmasını istiyoruz. Kapalı kapılar gerisinde kalan her dezavantajlı birey toplumun sorumluluğunda olmalıdır. Gerek vicdani gerek ekonomik olarak hepimiz sorumluyuz.”
Tüm Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri Derneği Başkanı Fahri Şeker ile bu alanın sorunlarını konuştuk…
Özel eğitim ve rehabilitasyon tam olarak nedir?
Özel eğitim ve rehabilitasyon aslında iki başlıkta pahalandırılacak bir husustur. Özel eğitim farklı, rehabilitasyon farklı bir kavramdır. Zira özel eğitim isminden da anlaşılacağı üzere bir eğitim sistemidir. Yani bireylerin eğitim sürecinde standart eğitim modellerinden göremeyeceği faydayı özel olarak ele alıp ve akranlarına yetiştirecek bir sisteme dahil etmektir. Meğer rehabilitasyon dediğimiz kavram bundan çok farklıdır. Rehabilitasyon daha çok bireylerin toplumsal hayata, günlük yaşama ve kendilerine yetebilecek ve ulaşılabilecek en verimli basamağa ulaştırabilme sürecidir. Örneğin eğitim özel eğitimde öğretim çağındaki eksiklikler giderilirken rehabilitasyonda hayat uzunluğu süren muhtaçlıklar hiyerarşisi kazanımları kelam mevzusudur.
Sayın Lider bu kadar kıymetli bir bahiste özel eğitime yahut rehabilitasyona muhtaçlık duyan bireyler nasıl tespit ediliyor?
Bu süreçte aslında çabucak hemen tüm yük kurumlarımızın öz uğraşı dahilinde gerçekleşmektedir. Zira gerek kamuya ilişkin okulların örgün eğitiminden gerekse de hastanelerde yapılan sıhhat taramalarından yönlendirilen bireyler olmamıştır.
Bunun bir çok sebebi olabilir fakat kamu ismine ve kamu kaynaklı yaptığımız bu hizmetin kamusal işbirliğinin olmaması hem tespit edilecek bireyler açısından hem de erken müdahale ile daha erken rehabilitasyon sürecini başlatmamız açısından olumsuz bir sonuç yaratmaktadır. Bazen o denli durumlar gelişiyor ki ailenin bağımsız bir biçimde yıllar sonra kendi başına gelip kurumumuza çocuğu ile ilgili yaptığı ön görüşmede çocuğunun 6-7 yıldır bu durumda olduğunu ve daima üst sınıfa öğrenme süreci gerçekleşmeden geçirildiğini ve şu anda ortaokula giden ancak okuma-yazma dahi bilmeyen bir birey olduğunu duyuyoruz. Halbuki bu evladımızı şimdi 1. yahut 2.sınıfta iken öğretmeni tarafından yönlendirilip özel eğitim erken müdahale programına alsaydık daha erken akranlarına yetişmiş bir birey olabilirdi.
Hocam pekala özel eğitim yahut rehabilitasyona kaydolan bireyler zihinsel engelli mi sayılıyor?
Hayır. Bunu demek aslında toplumsal bir yanlış algıdır. Bakınız kurumlarımızda birden farklı program uygulanmaktadır. Bu programlar; Zihinsel Engelli Bireyler Takviye Eğitim Programı, Bedensel Engelliler Dayanak Eğitim Programı, Özel Öğrenme Zahmeti Olan Bireyler Dayanak Eğitim Programı, Yaygın Gelişimsel Bozukluklar Dayanak Eğitim Programı, İşitme Engelliler Dayanak Eğitim Programı, Görme Engelliler Dayanak Eğitim Programı, Lisan ve Konuşma Zahmeti Olan Bireyler Takviye Eğitim Programı üzere programlar uygulanmaktadır. Örneğin; Bedensel Engelliler Takviye Eğitim Programımızdan yararlanan belediye liderleri oldu, kamuda misyon yapan öğretmenler, memurlar oldu. Yani bu programda rastgele bir periyoda bağlı yaşadığınız bedensel bir rahatsızlık sebebiyle bir periyot rehabilitasyon hizmeti alabilirsiniz. Bu siz de ben de olabilirim. Öbür bir yandan Özel Öğrenme Zahmeti dediğimiz programda ise rastgele bir zihinsel mahzuru olmayıp dönemsel olarak eksik öğrenmelerin sonucu akranlarından besbelli bir fark yaşayan bireyler de yararlanabilmektedir. Örneğin aile içi yaşanılan bir travma, ebeveynlerin yanlış davranış ve tavırları, anne-baba ayrılığı, yeni doğan kardeş sonrası özgüven eksikliğine bağlı akademik yetersizlik üzere bir çok sebepten özgül öğrenme zahmeti gerçekleşmiş olabilir.
Sayın Lider bu hususun kamuoyunda tartışılan bir tarafı de ticari kısmı. Özel Eğitim Ve Rehabilitasyon Merkezi Hizmetlerinin fiyatını kimler ödüyor?
Kurumlarımızda kayıt için kâfi şartı (Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu İle Takviye Eğitim Hakkı Alan Bireyler) sağlayan tüm bireylerden yaş farklı gözetmeksizin verilen ayda 8 Seans Ferdî ve ek olarak önerilmiş ise 4 Seans Küme Eğitiminin fiyatını Ulusal Eğitim Bakanlığımız karşılamaktadır. Ayrıyeten bu fiyatlar her yıl Ocak ayı içerisinde artış oranı ile tekrar güncellenerek kurumlarımıza bildiri edilmektedir.
Az evvel 8 seans ferdi ve ek olarak önerilmiş ise 4 seans küme eğitimi dediniz. Pekala bu eğitim standart mı? Yani herkesin alacağı eğitim tıpkı mı?
İşte en can alıcı noktayı fark ettiniz. Maalesef üzülerek söylemek zorundayım ki tıpkı. Yani en ağır seviyedeki bireyin eğitimi ile en hafif seviyedeki bireyin eğitimi için ayrılan seans ölçüsü ve ödenek tıpkı. Evet sizin de fark ettiğiniz üzere bu hayatın olağan akışına alışılmamış değil mi? Ferdî farklılıkları özel olarak kıymetlendiren kurumlarımızda bunu uygulamak maalesef çok yanlış. Fakat takdir edersiziniz ki bizler özel teşebbüsle açılmış lakin her şeyi resmi prosedüre nazaran uygulayan, yönetmeliklere bağlı çalışan kurumlarız. Bakanlığımıza bunun ile ilgili hem derneğimiz hem de birçok alan STK’sı raporlar sundu. Otizm STK’ları başta olmak üzere birçok alanın uzmanı STK teklifte bulundu, kelamlar alındı fakat şu an için şimdi bir değişiklik yok diyebiliriz.
Verilen bütçe Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmetlerini yürütmek için kâfi bir bütçe mi?
Elbette ki hayır. Biz gönül işi yapan kurumlarız. Yani yaptığımız işin ne derece kutsal ne derece değerli olduğunun farkındayız. Bazen o denli durumlar yaşanıyor ki bireyin rehabilitasyonundan aldığımız bütçeden daha fazlasını ortamızda toplayıp gereksinimlerini karşılıyoruz. Diğer bir meslekte bunu göremezsiniz. Ayakkabısız rehabilitasyona gelen bireye ‘Mevsime nazaran giyinme Becerisini’ nasıl kazandırırsınız? Bunu öğrenmesi için evvel bir ayakkabısının olması lazım değil mi? İşte biz gidip evvel ayakkabı alıyoruz. Sonra bu bu türlü olmaz diyerek gidip mont alıyoruz. Fakat bunları yaparken çok memnun oluyoruz. Bakanlığımız ile her yılın son aylarında ödenek konusunda taleplerimizi iletiyoruz, fakat hala talep ettiğimiz hak edilir bir bütçeye ulaşamadık. Yarının ne getireceğini bilmeden bu gün yapmamız gerekenleri yapıyoruz. Elbette ki ülkemizin içinde bulunduğu durumun da farkındayız lakin rehabilitasyona ulaşamayan her bir bireyin kamuya yükü daha fazla olmaktadır.
Son vakitlerde basına çıkan rehabilitasyona yönelik makûs örnekler konusundaki fikirleriniz nedir?
Bir kelam vardır, ‘Beş parmağın beşi de bir değildir’ diye. Elbette her bölümde, her kurumda olduğu üzere bizim kurumlarımızda da makûs niyetli, kabul etmediğimiz şahıslar, tasvip etmediğimiz durumlar olabiliyor. Bizler de bunun karşısında sonunda kadar durmaktayız. Fakat kurumlarımızın kayıt kaideleri o kadar çok prosedüre bağlı ki, usulsüzlük yapmak için tek başına rehabilitasyon merkezi kurmanız yetmiyor. Zira müracaat yapan her birey öncelikle tam teşekküllü sıhhat raporu vermeye yetkili bir kamu hastanesine yönlendiriliyor. Orda alanında uzman değerli doktorlarımız farklı ayrı her alan için kıymetlendiriyor. Daha sonra Konsey dediğimiz en az 8 farklı doktorun olduğu bir heyetin karşısında ortak bir kararla bedellendiriliyor. Bu heyet milletlerarası geçerliliği olan bir mahzur oranı belirliyor. Bireyin bu raporu e devlet sistemine yükleniyor. Sıhhat taraması yapılan bireyi Ulusal Eğitim Bakanlığına Bağlı resmi kurum olan ‘Rehberlik Araştırma Merkezi’ne yönlendiriyoruz. Yeniden orda da e-devlet sistemine entegre edilmiş sağlık kurulu raporu denetim edilerek, alanında uzman değerli Öğretmenlerimiz, fizyoterapistlerimiz ve psikologlarımız tarafından bedellendiriliyor. Daha sonra orda da birden fazla uzmanın olduğu heyetin karşısına çıkıyor ve uygun görülürse ‘Özel Eğitim Kıymetlendirme Raporu’ çıkarılıp bireyin e devletine yükleniyor.
Birey bize bu kaidelerde kayıt olup heyetin önerdiği maksatlar doğrultusunda özel eğitim ve rehabilitasyon süreci başlıyor. Bu hizmeti tam alması karşılığında bakanlık kurumlarımıza Bakanlığımız 5166TL civarında bir fiyat ödüyor. Artık basında yanlış algı oluşturan haberlere dönersek; hangi doktor, hangi öğretmen, hangi fizyoterapist, hangi psikolog, hangi başhekim mesleğini, haysiyetini berbata kullanır? Haydi diyelim birkaç makûs insan çıktı bu mesleklerde de, pekala bu sayı için yapılacak şey midir? Yapmayın lütfen, sadece medyaya materyal bulmak ismine bu ithamlar yüzünden kurumlarımıza başvurmuş ancak bu haberlerin yarattığı korku yüzünden yüzlerce kişi kayıt olmaktan ve bu hizmeti almaktan vazgeçti. Hatta kimi tabipler ve kıymetlendirme konseyindeki vazifeli arkadaşlarımız da ‘acaba rapor verirsem başım belaya girer mi’ diyerek rapor vermekten imtina ettiler. Bakınız yüzlerce mağduriyet yaratıldı, kurumlarımızın prestiji yok edildi.
Son olarak kamudan, devletten ve kurumlardan beklentiniz nedir?
Öncelikle şunun güzel bilinilmesini istiyoruz. Bizler kamuya bağlı çalışan ve standartları kamu tarafından belirlenmiş, işçi ve yönetimci atamaları kamu onayıyla yapılan ve her ay sistemli denetlenen kamu faydasına çalışan kurumlarız. Yani kamunun bu manada yükünü alan canla başla çalışan kurumlarız. Merdiven altı açılan, başına nazaran işler yapan, denetlenmeyen işyerleri değiliz. Eleştirirken, haber yaparken buna dikkat edilmesini rica ediyoruz. Zira bu yarın size, çocuğunuza yahut bir yakınınıza deva olacak bir yerdir. Burayı korumak kendi sigortamızı yapmak üzere bir şeydir. O denli ki kurumlarımızda öğretmenlik yapmış ve daha sonra bir kaza sonucu engelli olmuş bireyler de var hizmet alan. Yarın bana bir şey olmaz demeyin.
Bir öteki beklentimiz de verilen fiyatın de her yıl sanki bu sene ne olacak korkusundan kurtulmak istiyoruz. Yatırımlarımızı, cihazlarımızı ve malzemelerimizi, fizikî şartlarımızda güzelleşmeler yapmayı düşünüyoruz ancak bir sonraki yılın bütçesini bilmeden bunu yapmak intihar olur. Artık bu fiyatların bir katsayıya bağlanmasını talep ediyoruz. Her yıl yeni bir pazarlığa oturmak istemiyoruz zira biz gönül işi yapıyoruz. Bu sorunu başımızdan atıp işimize odaklanmak istiyoruz yalnızca.
Ve tekrar kamu kurumlarından; valilik, kaymakamlık, belediyeler, hastaneler, resmi okullar, muhtarlıklar, toplumsal hizmetler üzere işbirliği yapabileceğimiz kurumlarla ortaklaşa çalışmak istiyoruz. Madem kamu faydasına çalışan kurumlarız neden kamudan başka bağımsız bu işi üstlenelim. Tespit edilen bireylerin erken müdahale ile topluma kazandırılması için bizimle işbirliği yapılmasını istiyoruz. Yönlendirmeler konusunda kamu kurumlarından beklentimiz var. Aksi halde süreç çok geriden başlıyor. 3-4 yılda yapılacak rehabilitasyon süreci 7-8 yıla mal olmaktadır. Kapalı kapılar gerisinde kalan her dezavantajlı birey toplumun sorumluluğunda olmalıdır. Gerek vicdani gerek ekonomik olarak hepimiz sorumluyuz.
Sevgili hocam pahalı bilgileriniz için size teşekkür ediyorum. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin…