EMEKLİ AYLIĞINDA 2500 TL’LİK ALT SINIR ÖLÜM AYLIĞI ALANLARA NASIL UYGULANACAK?
Annem 2005 yılından beri, babamın özel sektörde iş kazası ile vefatından dolayı hem emekli maaşı hem de ölüm aylığı almaktadır. 2022 Ocak ayında ölüm aylığı da 2500 TL’ye mi çıkacak, yoksa enflasyon oranında mı artacak? (Cahit Ç.)
TBMM’de görüşmeleri devam eden torba kanun teklifi ile emekli aylığında alt sınır 2 bin 500 TL’ye çıkartılacak. Alt sınır daha önce bin lira olarak belirlenmiş, 2020 yılında da 1500 liraya çıkartılmıştı.
Emekli aylığındaki 2500 TL’lik alt sınır, malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanan dosyaya uygulanacak. Ölüm aylığı alanlar ise hisseleri oranında yararlanacaklar.
SSK ve BAĞ-KUR’luların normal emekli aylığı ocak ayında önce yüzde 25.47 oranında artırılacak. Bu şekilde hesaplanan tutar 2500 liranın altında kalırsa, aradaki fark hazineden karşılanarak emekliye 2500 lira ödenecek. Aralık ayındaki emekli aylığı 1600 lira olan bir kişi için hesaplama şu şekilde olacak: Önce yüzde 25.47 oranında artırım yapılacak. Çıkan tutar 2.007 TL olduğu için, 2500 liraya tamamlanacak.
Temmuz ayına gelindiğinde emekli aylıklarına yüzde 15 artış yapılacak ise 2.007 tutarındaki aylık yüzde 15 artırılacak. 2.308 TL’de kaldığı için temmuz ayında da 2500 lira aylık alacak. Esas aylık emekli aylıklarına yapılan normal artışlar ile 2500 lirayı aşıncaya kadar emekli aylığı sabit kalacak.
Ölüm aylığı alanlarda ise hesaplama şöyle yapılacak: Ölen eşinden dolayı yüzde 50 hisse ile ölüm aylığı bağlanmış olan kişinin ölüm aylığı 1250 TL’nin, yüzde 75 hisse ile bağlanmış olan kişinin ölüm aylığı da 1875TL’nin altında olamayacak. Ölen anne babasından dolayı yüzde 25 hisse ile aylık alanların yetim aylığı en düşük 625 TL olacak.
Örneğin yüzde 50 hisse ile ödenen dul aylığı aralık ayında 850 TL olsun. Bu dosyanın esas aylığı 1700 TL’dir. Dosya bazında hesaplanan aylık tutarı önce yüzde 25.47 oranında artırılacak. Artırılan tutar 2 bin 133 lirada kaldığı için 2500 liraya yükseltilecek. Dul eşe ise 1250 TL ölüm aylığı bağlanacak. Alt sınır aylığı 2500 liraya yükseltilmese idi dul eşin ocak ayındaki ölüm aylığı 1066 TL’de kalacaktı.
3600 GÜNLE EMEKLİ OLANLAR 2500 TL ALT SINIR AYLIĞINDAN YARARLANACAK MI?
Annemin 8 Eylül 1999 öncesi 331 gün sigorta primi bulunuyor. 3600 gün ile emekli olabilmesi için 3.5 yıl daha prim ödemesi gerekiyor. Şu an 61 yaşında. Eksik primleri kendi imkânlarımla ödüyorum. En az 2500 TL olarak belirlenen emekli aylığı, 3600 gün ile emekli olanları da kapsıyor mu? Annem bugün 3600 günden emekli olsaydı 2500 TL uygulamasından yararlanabilecek miydi? (Umur S.)
Anneniz şu an 3600 günden emekli olsaydı ocak ayında emekli aylığı 2500 liradan az olmayacaktı. Yani, 2500 liralık alt sınır aylığı herkesi kapsıyor.
Annenizin 3600 gün ile emekli olabilmesi için son 2520 günün yarıdan fazlasının 4/a (SSK) statüsünde geçmesi gerekir. Eksik primleri isteğe bağlı sigorta ile tamamlıyorsanız buna dikkat etmelisiniz. Çünkü isteğe bağlı sigorta 4/b’ye (BAĞ-KUR) sayıldığı için BAĞ-KUR statüsünde emeklilik hakkını ancak 5400 prim gününü doldurduğunda alabilir.
Anneniz fiilen çalışmadığı halde 4/a’lı göstermeniz halinde de ileride sıkıntı ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Ama örneğin ayda birkaç gün ev hizmetlerinde sigortalı çalışıyorsa, eksik günleri 4/a statüsünde 30 güne tamamlama hakkı bulunuyor.
SSK’DAN EMEKLİLİĞİ HAK EDEN KİŞİ BAĞ-KUR’DAKİ GÜNLERİ İHYA ETMELİ Mİ?
15.04.1971 doğumluyum. Sigorta başlangıcımı 04.09.1989. Toplam 7089 prim günüm bulunuyor. 15 Nisan 2022 tarihinde emekli olacağım. 2003 – 2007 yıllarında BAĞ-KUR’lu olarak çalıştım ama 2 yılın primini ödemedim. Bu iki yıllık süreyi ihya etsem maaşımı artırır mı? Halen SSK’lı olarak çalışmaktayım. (Fatih D.)
SSK’dan (4/a) emeklilik için prim günü şartını yerine getirmiş bulunuyorsunuz. BAĞ-KUR’da prim borcunu ödemediğiniz için dondurulan 2 yıllık sigortalılık süresini son yapılandırma kanunu kapsamında prim borcunu ödeyerek ihya etseydiniz avantajınız olurdu. Çünkü yapılandırma kanunu kapsamında ihya işleminin maliyeti düşüktü. Brüt asgari ücret yüzde 40 oranında arttığı için bu yıl ihya maliyeti yüksek olacak. İki yıllık süreyi ihya etmek istediğinizde 38 bin 400 lira ödeme yapmanız gerekir. Bunun size sağlayacağı aylık artış, kabaca toplam aylığınızın yüzde 4’ü civarında olacaktır. Yatırdığınız parayı elde ettiğiniz aylık artışı ile çok uzun sürede telafi edebileceksiniz. Bu durumu dikkate alarak hesabınızı yapıp kararınızı öyle vermelisiniz.
KİMLER EYT’LİDİR?
Sigorta başlangıç tarihim 29.01.2000. Askerlik borçlanması yaptığımda toplam prim günüm 6667 olacak. Prim günümü 7000’e tamamladığımda ben de EYT’li mi oluyorum? Böyle olursa EYT yasası çıktığında emekli olabilir miyim? (Yener B.)
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ifadesi, 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlamış olup 2002 yılı mayıs ayında yürürlüğe giren 4447 Sayılı Kanun’la emeklilik yaşı kademeli olarak artırılan kişiler için kullanılmaktadır. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayan erkekler 60, kadınlar 58 yaşında emekli olabilecektir. Prim gününüzün 7000’e çıkması emeklilik yaşınızı değiştirmez, sizi EYT’li kapsamına da almaz. Fakat askerliği sigortalı çalışmaya başlamadan önce yaptıysanız, 5 aylık askerlik borçlanmasıyla sigorta başlangıcınızı eylül ayına çekebileceğiniz için emeklilik yaşınız da 60’tan 58’e iner. Askerliği sigortalı çalışmaya başladıktan sonra yaptıysanız askerlik borçlanması emeklilik yaşınızı öne çekmez.
DOĞUM YAPAN KADIN KIDEM TAZMİNATI ALIP AYRILABİLİR Mİ?
Eşim 6 yıldır bir diş hekimi yanında yardımcı asistan olarak çalışmaktadır. Şu an 5 aylık hamile. İşten ayrılması durumunda tazminat alamayacağını söylediler. İşyeri de zaten tazminat ödemeye yanaşmıyor. Hala çalışıyor ama sağlık durumu elvermediği anda işten çıkması gerekiyor. Bize nasıl bir yol izlememiz gerektiği hakkında bilgi verebilir misiniz? (İsmi saklı)
Kıdem tazminatının hangi hallerde ödeneceği hususu 1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nun yürürlükte bulunan 14. maddesiyle düzenlenmektedir. Kanunda sayılan haller arasında doğum nedeniyle işten ayrılma bulunmuyor.
Ancak, 4857 Sayılı Yeni İş Kanunu, doğum yapan annelere çeşitli haklar tanımaktadır. On altı haftalık analık izninin ardından birinci çocukta 2 ay, ikinci çocukta 4 ay, üçüncü ve sonraki çocukta 6 ay süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışma hakkı bulunuyor. İşveren bu dönemde yarım ücret öder. Brüt asgari ücretin yarısı kadar da İşsizlik Fonu’ndan ödeme yapılır.
Kadın çalışanlar, bu sürenin ardından çocuk ilköğretim çağına girinceye kadar yarım zamanlı çalışma talebinde bulunabilirler. Bu dönemde ise işveren yarım ücret öder. İşsizlik Fonu’ndan ödeme yapılmaz.
Her iki durumda da işveren işçinin yarım çalışma izni talebini yerine getirmek zorundadır. Kanun, emredici bir hüküm içermektedir. İşveren kadın işçinin talebini yerine getirmezse işçi açısından iş sözleşmesini haklı feshetme hakkı doğar. Bu durumda kıdem tazminatını talep edebilir. İşveren tazminatı hemen ödemese bile arabulucu veya mahkeme yoluyla kazanır.
Eşiniz de bu yolları izleyerek sonuç elde edebilir.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTADA 3600 PRİM GÜNÜYLE EMEKLİ OLUNUR MU?
Eşimin 1997 yılında staj sigortası bulunuyor. 1998 yılında normal çalışmaya başladı. 2182 gün prim günü var. İsteğe bağlı olarak prim yatırıp 3600 güne tamamlarsak emeklilik hakkı kazanır mı? Kaç yaşında emekli olur? (Serkan O.)
Eşiniz 1999 öncesi sigortalı çalışmaya başladığı için SSK’dan 3600 prim günüyle 58 yaşında, BAĞ-KUR’dan ise 5400 prim günüyle 56 yaşında emekli olabilir.
İsteğe bağlı sigorta primi BAĞ-KUR’a sayılır. SSK’dan emekli olabilmesi için isteğe bağlı sigorta süresinin 1259 günü aşmaması gerekir. Kalan süreyi fiilen 4/a’lı çalışarak tamamlamalıdır. Daha fazla prim ödeyip iki yıl erken emekli olmak isterse, 5400 güne tamamlayıncaya kadar isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilir. Ancak, iki yıl geç olsa da SSK’dan emekli olmanın daha avantajlı olduğunu vurgulamak isterim.
CAYMA HAKKINI KULLANANLAR OTOMATİK BES’E ALINACAKLAR MI?
2022 ocak ayında başlaması düşünülen zorunlu BES kesin olarak zorunluluktan çıktı mı? Bizim isteğimiz olmadan artık BES’e alamayacaklar mı? (Tayfun C.)
Zorunlu BES olarak da adlandırılan otomatik katılım sisteminde (OKS) yeni işe başlayan 45 yaşından küçük çalışanlar için işverenlerince BES’e alma uygulaması devam ediyor. Bu şekilde sisteme alınan ve ücretinden kesinti yapılan çalışan iki ay içinde cayma hakkını kullanırsa, ücretinden kesilen parayı geri alabiliyor.
Sistemden cayma hakkını kullanarak çıkmış olanların 5 yıl sonra yeniden sisteme alınması uygulamasından vazgeçildi. Hatırlarsanız OKS 2017 yılında kademeli olarak uygulanmaya başlandı. 2017 yılında OKS’ye alınıp da cayma hakkını kullanmış olanların 5 yıllık sürenin bitimi olan 2022 yılında yeniden OKS’ye alınması zorunluluğu bulunuyordu. Bundan vazgeçildi. Cayma hakkını kullanmış olanlar kendi iradeleriyle istedikleri zaman OKS’ye dönebilecekler ama zorla sisteme alınmayacaklar.
Diğer taraftan, BES ve OKS ile ilgili önemli yenilikler geliyor olması, sisteme dönüşü cazip hale getirebilir. Her şeyden önce devlet katkısının yüzde 25’ten yüzde 30’a çıkartılması önemlidir. Devlet, tasarruf yapan çalışanlara, artık daha fazla parayla katkı verecek. Konut alımı, evlilik, iş kurma, bedelli askerlik gibi hallerde paraya ihtiyaç duyanlar, sistemden ayrılmadan birikmiş paranın yüzde 50’sine kadar kısmını çekebilecekler. 45 yaşın üstündekiler de kendileri talep ederse OKS’ye katılabilecekler.
Tabii şunu da gözardı etmemek gerekir: Aldığı ücret – maaş geçinmeye yetmeyen kişiler için yüzde 3 kesinti ile tasarruf yapmak çok zor olabilir.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
Babam 1968 doğumlu. BAĞ-KUR başlangıcı 1998 yılı. Ödenmiş prim günü 8385. E-Devlet’ten baktığımızda 9000 gün 50 yaş 25 yıl koşuluyla emekli olabileceği görülüyor. Askerliğini yatırırsa emekli olabilir mi? (M.G.)
Babanız, sigorta başlangıcı 1 Haziran 1998 tarihinden önce ise 57 yaşında, bu tarih ve sonrasında ise 58 yaşında BAĞ-KUR’dan emekli olabilir. Prim günü eksiğini iki yıl içinde tamamladıktan sonra emeklilik için yaşı doldurmayı bekleyecek. Bu nedenle askerlik borçlanması yapması gerekmez. Askerlik borçlanması yapsa da yaşı doldurmayı beklemek zorunda.