Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından paylaşılan bilgilere nazaran, Eylülde TÜFE yüzde 2,97 artarken, yıllık bazda yüzde 49,38’e geriledi. Yıllık TÜFE böylelikle 14 ayın akabinde yüzde 50 düzeyinin altına düştü. Yıllık enflasyon 2021 yılından sonra birinci defa siyaset faizinin de altına çekilmiş oldu.
İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, TÜİK’in eylül ayına yönelik enflasyon verisini paylaşmasının akabinde kendi ismini taşıyan blogunda “Enflasyon düşerken ne oluyor” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Yazısına enflasyon yükselirken yaşananları anlatarak başlayan Eğilmez, şu formda devam etti:
“Enflasyon yükselirken faizi yükselteceğimize düşürmüştük. Bunun sonucu olarak beşerler tasarruf edip faiz geliriyle enflasyonu göğüsleyemeyeceklerini görünce dolar, altın ve mal almaya başlamışlardı.
Mal alımı gayrimenkulden, arabaya, güçlü tüketim mallarından (buzdolabı, çamaşır makinesi vb.) dayanıksız tüketim mallarına (deterjan, şampuan, bulgur, nohut vb.) kadar uzanan geniş bir yelpazeye yayılıyordu.
İnsanlar imkânları çerçevesinde tüketim taleplerini öne çekerek (öne çekilmiş talep) harcamalarını artırmışlar ve bu talep artışı da enflasyona yol açmıştı. İşte artık bunların zıddı oluyor.
‘TÜKETİM TALEBİ DÜŞÜYOR’
Şimdilerde enflasyonun vatandaşın beklediği yüzde 90 seviyesinden yüksek olmadığını belirten Eğilmez, “Öyle olunca Türk Lirası faizi döviz faizi haline geliyor ve beşerler tüketim taleplerini kısarak bu durumdan yararlanmak için tasarruflarını harcamayıp mevduata ya da tahvile yatırıyor. Bunun sonucu olarak tüketim talebi düşüyor” sözlerini kullandı.
Tüketim talebi niyet üretilen ve satışa sunulan malların eskisi üzere satılmadığını ve üretimin düştüğünü anlatan Eğilmez, “Üretim niyet de iktisadın büyümesi düşüyor. Bu düşüşler talep kökenli enflasyonu düşürüyor. Kurun fazla oynamaması da maliyet kökenli enflasyon üzerinde önemli baskı yaratıyor. Aslında baz tesiriyle düşüşe geçmiş olan enflasyon bu tesirlerle biraz daha düşüyor. Talepte yaşanan gerilemenin üretimin düşmesine ve bir yandan da üretimde kullanılan ithal girdi ithalatının düşmesine yol açtığını belirten Mahfi Eğilmez, bunun sonucu olarak da cari açığın düştüğünü aktardı: “Yılın başında yüzde 4 açık vereceği düşünülen cari istikrarın artık yüzde 1,5 dolayında açık vermesi bekleniyor.” dedi.
‘DOLAYLI VEERGİLERİN TAHSİLATINDA DÜŞÜŞ’
Enflasyondaki düşüşün bilhassa KDV ve ÖTV üzere dolaylı vergilerin tahsilatında da düşüşe yol açmasının beklendiğini söyleyen Eğilmez, şöyle devam etti:
“Yukarıda değindiğimiz üzere şayet tüketim harcamaları ve ithalat düşüyorsa bunlar üzerinden alınan dolaylı vergilerin tahsilatı da düşecek demektir. Bunun sonucunda bütçe istikrarı için revize edilerek açıklanan 2,2 trilyon liralık açık, şayet yeni vergiler açıklanmazsa, yakalanması güç bir amaca dönüşecek demektir.
Enflasyon yükselirken üretim artışının da dayanağıyla canlı görünen piyasa artık enflasyon düşerken ona paralel olarak gerileyen üretimle birlikte ivme kaybediyor. Bu gidiş devam edeceğine nazaran bir müddet sonra “enflasyonu ne kıymetine olursa olsun düşürelim” diyenlerle “büyümeden vazgeçersek vatandaş takviyesini kaybederiz” diyenler ortasındaki çatışma da büyüyecek demektir.
Bu üzere durumlarda daima arabulucular, istikrar sağlayıcılar çıkar ortaya. Onlar da “önce biraz enflasyonu düşürelim sonra büyümeye döneriz” derler. Bunlar ortasında hangi küme tesirli olur diye sorarsanız duruma nazaran değişir derim.
Eğer seçime vakit varsa başlarda “enflasyonu ne kıymetine olursa olsun düşürelim diyenler” vakit ilerledikçe “enflasyonu gereğince düşürdük büyümeye dönelim” diyenler tesirli olur. Seçime yaklaşıldıkça “büyümeden vazgeçersek vatandaş takviyesini kaybederiz” diyenler tesirli olur.
Bugünkü durumda “enflasyonu ne değerine olursa olsun düşürelim diyenler” en azından yılsonuna kadar tesirli olacak üzere duruyor.
Bunları nereden biliyorsun diye sorarsanız kamu kesitinde geçen 25 yılımda daima bunları yaşadım diye yanıtlarım.”