Beyaz Saray’a giden yolda; seçim kampanyalarının tesirlerini, anketleri ve eyaletlerin gündemini Voice Of America’dan Mehmet Sümer ile 5 Soru ve 5 Cevap’ta konuştuk.
1. ABD seçimleri vakit zaman baş karıştırıcı olabiliyor, çünkü seçimleri kazanan kişi ülke genelinde en çok oyu alan aday olmayabiliyor. Bunun örneği 2016’da yaşanmıştı. Demokratların lider adayı Hillary Clinton, ülke genelinde Cumhuriyetçilerin adayı olan Donald Trump’tan 3 milyon daha fazla oy almasına rağmen seçilememişti. ABD’de seçim sistemi tam olarak nasıl işliyor?
Amerika’da halk aslında verdikleri oylarla direkt adayı değil, adayı seçecek seçici kurulu belirliyor. Her bir eyalette farklı sayıda seçici şura üyesi bulunuyor. Bir adayın toplamda kaç milyon oy aldığı değil, tüm eyaletlerden kaç seçici kurul üyesini kazandığı başkanı belirliyor.
2. Demokrat Parti’nin Adayı Kamala Harris ve Cumhuriyetçi Parti’nin Adayı Donald Trump, ABD seçmenine neler vaad ediyor?
Kamala Harris kampanyasını bilhassa bayan hakları üzerine kurdu. Bunun içerisinde kürtaj hakkı da bulunuyor. Harris’ in telaffuzlarına baktığımızda; daha fazla ferdî haklar, daha fazla demokrasi ve daha fazla demokratik haklardan bahsettiğini görüyoruz.
Harris; zenginlerden daha çok vergi alınmasını sağlayacak vergi düzenlemelerinin getirilmesi ve birinci defa konut sahibi olacak olan bireylere yönelik devlet takviyesi verilmesi üzere vaatlerde bulundu.
Donald Trump ise kampanyasında; Amerika’nın göçmen sorunu, kaçak göçün önlenmesi, hudut güvenliğinin sağlanması, daha güçlü bir iktisat ve yeniden daha evvelki seçim kampanyasında kullandığı ”Amerika’yı tekrar büyük yapalım” sloganıyla irtibatlı bir seçim kampanyası yürüttü.
3. ABD’de 50 eyalet bulunuyor. 2024 seçimlerinde ”salıncak eyalet” olarak nitelendirilen eyaletlerde ise en gösterişli mitingler ve en üst seviye ziyaretler yapılıyor. Büyük kaynaklar, bu eyaletlerdeki kampanyalarda kullanılıyor. Pekala, salıncak eyaletlerde kim önde? Anketler ne söylüyor?
Anketlere nazaran, son yıllarda hiç olmadığı kadar başa baş bir yarış görülüyor. Bilhassa ”salıncak eyalet” olarak isimlendirilen ve kararsız seçmenlerin çoğunlukta olduğu bu eyaletlerde, sonucun ne olacağını kestirmek çok sıkıntı. Anket sonuçları, yanılgı hisseleri içerisinde farklar gösteriyor. Bir anket Kamala Harris’i kelam konusu eyaletlerin birinde 2 puan önde gösterirken, bir öbür anket Donald Trump’ı 1 puan önde gösteriyor. Tüm bu anketlere baktığınızda hepsinde 3 yada 4 puanlık yanılma hissesi olabileceği söz ediliyor.
ABD’DE GÖZLER SALINCAK EYALETLERDE…
Arizonalı seçmenin gündemindeki en değerli mevzu ne?
Arizona’da genç seçmenler, Latin seçmenler ve kürtaj hakkı konusunda bilhassa bayan seçmenlerin gösterecekleri tutumun, seçim sonucunu belirleyeceği söz ediliyor. Son seçimde Biden, Arizona’da seçimi binde 3 üzere çok az bir farkla kazanmıştı. Arizona aslında birçok Orta Amerika Eyaleti üzere genelde Cumhuriyetçi bir seçmene sahip fakat bu sefer kürtaj konusu, bölgede faal olan Mormonların Trump’a takviye vermeyeceklerini açıklamalarıyla bölgeyi salıncak eyaletlerden biri haline getiriyor.
Georgia Eyaleti’nde seçmenin tercihi ne olur?
Georgia Eyaleti’ne baktığımız vakit yapılan anketlerde halkın bilhassa göçmenler konusu yani hudut güvenliği, iktisat, yollar, havalimanları üzere altyapı mevzularını ve kendi eyaletlerine yapılması vaad edilen yatırımları ön planda tuttukları görülüyor. Son seçimde tartışmalı eyaletlerden biri olan ve Donald Trump’ın seçim sonuçlarına müdahale ile ilgili argümanlarla gündeme getirdiği eyalette şu anda halkta seçim güvenliği konusunda kimi korkular oluştuğu görülüyor. Eyalette bir çok seçmen seçim güvenliği konusunda telaşları olduğunu da lisana getiriyor.
Yoğun Arap kökenli nüfusa sahip Michigan’lı seçmeni, hangi aday ikna edebilir?
Burada adayların İsrail-Filistin meselesine yaklaşımları belirleyici olacak. İsrail’in Gazze’ye yönelik operasyonları konusunda pasif kalmakla eleştirilen mevcut Lider Biden’a takviye veren Arap ve Müslüman kesimde, Demokrat Parti ismine önemli kayıplar oluştuğu anketlere yansımıştı.
Kamala Harris’ in daha istikrarlı bir telaffuzla kaybolan bu oyları geri kazanabileceğine dair beklentiler yüksek. Bu noktada bilhassa Harris’in hayatını kaybeden saf Filistinli sivil halka yönelik telaffuzlarının tesirli olduğu görülüyor. Buna rağmen Cumhuriyetçi Parti’ye yakın medya, Kamala Harris’i İsrail-Filistin konusunda çift taraflı davranmakla suçluyor.
ABD’nin batı eyaletlerinden olan Nevada’da göç konusu değerli başlıklar ortasında yer alıyor. Nevada’lı seçmen, kime “evet” diyecek?
Nevada’da seçimin sonucuna dair net bir şey söylemek nitekim çok güç. Son birkaç gün içinde yapılan ve açıklanan üç anket sonucu Kamala Harris’i önde gösteriyor. Yalnızca bir yada iki puan münasebetiyle bu eyalette kimin kazanacağına dair bir iddiada bulunmakta hakikaten çok güç. Nevada’da Latin kökenli seçmenlerin kime takviye vereceği, seçimin sonucunu belirleyecek üzere görünüyor.
Salıncak eyaletler listesine en son katılan Kuzey Carolina, son 30 yılda nüfusu değerli ölçüde artan eyaletlerden biri oldu. Kuzey Caroline, hangi isme sıcak bakıyor?
Burası salıncak eyalet olarak isimlendirilen kararsız seçmenlerin bulunduğu eyaletler ortasında bu seçimde, birinci sırada geliyor diyebiliriz. Burada da anket sonuçları iki adayı da birbirine çok yakın gösteriyor. Her iki adayda bu eyalete çok büyük değer veriyor. O denli ki Donald Trump, Cumartesi gününden seçim gününe kadar bu eyalete kamp kurdu diyebiliriz. Benzeri biçimde haftasonu Kamala Harris de, bu eyalette etkinliklere katıldı. Yani iki adayda son savaşlarını bu eyalet üzerinde verdiler diyebiliriz. Ancak son 24 saat içerisinde yapılan anketlerde dahil olmak üzere şu anda son anketlerin hiçbiri rastgele bir adayı ön plana çıkarır durumda görünmüyor.
Pennsylvania, hayat pahalılığının en fazla hissedildiği eyaletler ortasında yer alıyor. Harris ve Trump, birinci ve tek canlı televizyon düellosunu burada gerçekleştirmişti. Eyalette seçimin kazananı kim olacak?
Burası için seçim sonucunu belirleyecek eyalet değerlendirmesi yapılıyor. Neredeyse bütün anketler 48’e 48, 49’a 48, 50’ye 49 üzere ya da 49’a 49 üzere sonuçlar gösteriyor. Seçmenin son kararının ne olacağı en bilinmeyen eyaletlerden biri de burası.
4. ABD’de tahlil bekleyen temel sıkıntılar neler?
Amerika, Covid salgınının akabinde neredeyse son 50 yılın en yüksek enflasyon oranıyla karşılaştı. Enflasyon, yüzde 9’a kadar yükseldi fakat şu anda yüzde 3 civarında. Yıllardır yüzde 2 oranında seyreden bir enflasyona alışık olan Amerikalılar için bu önemli bir telaş kaynağı oldu.
Küresel krizlerle tetiklenen petrol fiyatları Amerikalıların gündelik hayatını etkileyen değerli bahislerden biri oldu. Özetle iktisat, Amerikalı seçmenler açısından da en kıymetli bahisler ortasında yer alıyor.
Ülkede en çok tartışılan bir diğer bahiste bilhassa Güney sonundan ülkeye kaçak göçmenlerin girişi ve son yıllarda bu sayının çok fazla artması.
Ülke iç gündemine baktığımızda bayanların kürtaj hakkının da çok önemli bir tartışma konusu olduğunu görüyoruz.
Her ne kadar dünyanın üstün gücü olarak bilinse de, Amerika’nın bir çok kentindeki altyapı meseleleri halkın kıymetli şikayetlerinden biri. Eskimiş yollar, eski havalimanları ve yetersiz altyapı hizmetleri Amerikalıların adaylardan tahlil getirmesini beklediği mevzuların ortasında yer alıyor.
Amerika gündeminin değişmeyen bir diğer konusu da, son derece değerli olan sıhhat hizmetleri ve ilaç fiyatları. Bu husus, ülkede acil tahlil bekleyen ve halkın siyasi tercihlerinde de adayların vaatlerini ettiği hususlardan bir tanesi olarak ön plana çıkıyor.
5. ABD seçim sonuçlarının Türkiye’ye tesiri neler olur? Lider adayları Türkiye’ye nasıl bakıyor?
Amerika’nın genel manada Türkiye siyasetinin yalnızca Liderin değişmesi ile esaslı bir değişikliğe uğrayacağını bekleyemeyiz. Amerikan Başkanı sanıldığı kadar geniş yetkilere sahip değil.
Örneğin, Donald Trump’ın seçilmesi halinde Türkiye’nin F35 savaş uçakları programına alınacağını söyleyemeyiz. Zira bu husus Liderin alabileceği bir karar değil. Memleketler arası mevzularda Amerikan Kongresi’nin onayı gerekiyor. Bu bakımdan yalnızca Liderin kim olduğu değil, Amerika’da Temsilciler Meclisi ve Senato’nun hangi partinin kontrolünde olduğu değerli.
TÜRKİYE-ABD ALAKALARINI NELER BEKLİYOR?
Biden, Erdoğan’ı Beyaz Saray’da ağırlamadı. Erdoğan, son olarak Trump’ın Başkanlık devrinde Beyaz Saray’da ağırlandı. Erdoğan ve Trump ortasında, Biden’a nazaran daha ağır ve samimi bir irtibat olduğunu söyleyebiliriz. Lakin bu durum, Donald Trump’ın seçilmesinin Türkiye ile Amerika ortasındaki tartışmalı hususlarda daha süratli yol alınbileceği manasına gelmiyor.
Kamala Harris’in Lider olması halinde bilhassa; Orta Doğu ve İsrail konusunda Türkiye’nin daha fazla takviye vereceği yaklaşımlar sergileyebileceğine dair beklentiler de büyük.