Pazartesi günü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı kur korumalı Türk Lirası mevduat hesabı dövizde ateşi söndürdü. Dolar kuru yükseldiği 18 seviyesinin üstünden yüzde 36 düşerek 11.40’a kadar indi. Hatta bir ara 10.25’i gördü. Bu gelişme başta kur kaynaklı enflasyon yükselişlerinin önünün kesilmesi olmak üzere vatandaşta memnuniyet yaratırken sermaye piyasalarında ise tam tersi bir durum yaşanıyor.
Ülkelerin kalkınma ve gelişmelerinde önemli rol oynayan borsada dev şirketlerdeki kan kaybı geçen cuma gününden bu yana yüzde 30’u aştı. Bu ise birikimlerini faiz dışında Türk Lirası’nda değerlendirmek isteyen yatırımcının alternatif olabilecek bir enstrümanını da elinden alıyor. Peki bu dev düşüşün nedeni ne?
Bazı uzmanlar çoğunluğu ihracatçı ve emtia sahibi olan borsanın devlerinin kur yükseldiğinde bu durumdan kazanç sağlayacakları varsayımı ile eş zamanlı yükselişine dikkat çekerken aynı uzmanlar şimdi tersine işleyen süreçte ise bu hisselerin değer kaybettiğini belirtiyor. Rakamlar bu görüşü desteklese de diğer yandan kurun hızla yükseldiği düzeyden normal sayılabilecek düzeye inmesi ekonomi açısından olumlu bir gelişme olduğu için bunun şirket hisselerine iyi yansıması beklenen bir gelişmeydi. Ancak tam tersi oldu. Geçen cuma gününden bu yana hisseler jet hızıyla çakıldı.
Borsacılar bu düşüştü Türkiye’ye 800 milyon doların üstünde yatırım yaptığını açıklayan Norveç Varlık Fonu’nun satışlarının etkisi olduğunu belirtiyor. Bu fonun aldığını açıkladığı hisselerdeki düşüş bu görüşü destekliyor. Ayrıca döviz kurundaki her inişin ardından bu hisselerde yaşanan sert düşüş dövizdeki her değer kaybının çıkış fırsatı olarak değerlendirildiğini doğruluyor. Borsa İstanbul’da kurdaki yükselişe paralel yükselerek 2.400 seviyeleri ile rekor düzeye çıkan BİST 100 Endeksi dolardaki gerilemeyle birlikte kayıplarını artırdı bu 1.794 puana indi. Kayıp yüzde 25 civarında oldu.
Norveç Varlık Fonu’nu yöneten Norges Bank’ın verilerinden derlenen bilgilere göre, fon, varlığının bir bölümünü geçen yıl çeşitli alanlarda faaliyet gösteren ve Borsa İstanbul’da işlem gören farklı ölçekteki 34 şirketin hisselerinin satın alınmasında kullanmıştı. Varlık fonunun geçen yılın sonunda Türkiye’deki en büyük enerji yatırımı, 66 milyon dolarla ERDEMİR için olurken, bunu 35 milyon 574 bin dolarla Tüpraş hisseleri izlemişti.
Dünyanın en büyük varlık fonu olan Norveç Varlık Fonu’nun söz konusu Türk şirketlerinin hisselerine yıl başında yaptığı toplam yatırım 812 milyon doları bulurken, fonun portföyünde Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları (ERDEMİR), Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları (KARDEMİR), Petkim Petrokimya Holding ve Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ (Tüpraş) hisseleri de yer alıyordu. Fonun bu 4 enerji şirketindeki ortaklık hisse değeri 140 milyon dolar olarak kayıtlara geçmişti.
Norveç Varlık Fonu’nun, Türkiye’deki yatırımlarından en büyük payı o dönem Akbank almıştı. Akbank’ın yüzde 1,51 hissesine sahip olan fonun, söz konusu bankadaki toplam yatırımı 73 milyon 419 bin doları bulmuştu. Fon tarafından Birleşik Mağazalar AŞ (BİM) hisselerine yaklaşık 63 milyon dolar, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları hisselerine 57 milyon dolar, Garanti Bankası hisselerine 70 milyon 152 bin dolar, Türk Hava Yolları hisselerine yaklaşık 55 milyon dolar ve Arçelik hisselerine 47 milyon 651 bin dolar yatırılmıştı. Fonun Türkiye portföyündeki en büyük hisse payı ise yüzde 5,05’ine ortak olduğu Logo Yazılım’da bulunuyordu. Son satış hareketinin ardından Norveç Fonu’nun portföyünde hangi hissede ne kadar yatırımı kaldığı ise henüz bilinmiyor.