Yüzyıllarca tüm dünyada salgınlar oluşturarak milyonlarca insanın vefatına neden olan çiçek hastalığı bir çeşit enfeksiyon hastalığıdır. Cilt kabartılarından şiddetli ağrılara pek çok belirti ile ortaya çıkabilmektedir. Çiçek hastalığı nasıl tedavi edilir? Kimlerde görülür?
İşte çiçek hastalığı hakkında merak edilenler…
ÇİÇEK HASTALIĞI NEDİR?
Çiçek hastalığı tarihte görülen en geniş yayılıma ve vefata sebep olan bulaşıcı bir hastalıktır. İki tipi bulunur;
Variola major ve variola minor olarak isimlendirilir. Variola major yaklaşık %30 öldürücüdür ve ağır seyreder. Variola minör ise daha hafif seyreder ve öldürücülük oranı %1 kadardır. Tarihte birinci aşı, çiçek hastalığının aşısıdır. Bu halk sıhhati açısından en büyük muvaffakiyet olarak kabul edilir. Bu aşının bulunması erken teşhis ve takipler sayesinde olmuştur.
ÇİÇEK HASTALIĞI KİMDE GÖRÜLÜR?
Çiçek hastalığı insanlarda ve evcil hayvanlarda görülebilir. Çiçek hastalığı her yaş ve cinsiyette görülebilir. Bu hastalığın inkübasyon müddeti 7-107 gün ortasında değişir ve bu süreçte hastada bir belirti gözükmemekle birlikte bulaşıcı değildir. Hastalık belirtileri ortaya çıktığından itibaren yani bedende kabarcıklar oluşmaya başladığında yahut ateş üzere belirtiler gözüktüğünden itibaren hastalık bulaşıcıdır.
Hastanın bedeninde bulunan kabarcıklardaki virüs, hastanın eşyalarıyla, sineklerle ve virüslü hava yolu ile bulaşabilir. Hastalarda 30-40 derece ateş görülür ve kırmızı izler oluşmaya başlar. Başta yüz, baş olmak üzere göğüs, sırt, kol ve bacaklarda kabarcıklar oluşur. Çiçek hastalığını su çiçeğinden ayıran en değerli fark su çiçeği lezyonunun daha yüzeysel olması ve oluşan kabarcıkların daha çok gövdede bulunmasıdır.
ÇİÇEK HASTALIĞI NASIL BULAŞIR?
Ateş ve döküntülerin çıkmasıyla birlikte hava yolu ile bulaş olur. Ciltteki döküntüler kaybolana kadar bulaşıcılık ölçüsü giderek azalır. Hasta şahısların kıyafetlerinden ve yatak gruplarından da hastalık bulaşabilmektedir. Çiçek hastalığı olan bireylerin bulunduğu binalardaki havalandırma sistemleri ile bulaş olabilir ve bu nedenle birinci hadiseden 2-3 hafta sonra salgın ortaya çıkabilir.
Toplumlarda ortaya çıkan salgınlar ile çiçek hastası olan bir kişinin 5-12 şahsa çiçek hastalığı bulaştırabildiği bulunmuştur. Aşısız toplumlarda bütün bireyler hastalığa karşı hassastır. Bu nedenle süratli bulaş olur. Bu süratte bir hasta için 10 kişi olarak hesaplanmıştır.
ÇİÇEK HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Geçmiş devirlerde önemli can kayıplarına neden olan çiçek hastalığının tartı seyri vakit içerisinde değişmektedir. Enfeksiyon hastalıklarının bir çeşidi olan çiçek hastalığı ciltte kabarcıklar halinde kendini aşikâr etmektedir. Kuluçka dönemi 14- 20 gün ortasında değişmektedir.
Yüksek ateş şikayetleri ile başlayan hastalıkta şiddetli baş ve eklem ağrılarını takip eden 3 günlük dönemden sonra, evvel baş olmak üzere tüm bedende irinli kabarcıklara ortaya çıkmaktadır. Çiçek hastalığı hem ciltte hem de sindirim sisteminde değişimlere yol açmaktadır. Herkeste görülebilecek olan bu hastalık her vakit tıpkı bulguları vermemekte fakat ekseriyetle şu belirtiler izlenmektedir.
· Kusma
· Yüksek ateş
· Şiddetli baş ağrısı
· Baş dönmesi
· Hazımsızlık
· İshal
· Üşüme
· Halsizlik
· İştahsızlık
· İrinli kabarcıklar
· Kaşıntı
ÇİÇEK HASTALIĞI TEDAVİSİ NASILDIR?
Çiçek hastalığı virüsü için rastgele bir tedavi bulunmamakla birlikte yakalanma mümkünlüğünü azaltmak için korunma sistemleri bulunur. Yapılan aşılama programları sayesinde variola virüsü yani çiçek hastalığı büsbütün ortadan kaldırılmıştır. Yalnızca laboratuvar ortamında çalışan bireyler risk altında olabilir.
Çiçek virüsüne temasta bulunduğu düşünülen şahısların yahut çiçek hastası olan bir kişi ile teması olan bireylerin teması takiben 4 gün içinde aşı olması, hastalığı geçirmesini önleyebilir yahut hafif atlatmasını sağlayabilir. Ayrıyeten yapılan çalışmalar Cidovir’in kemoproflakside faal olarak kullanılabileceğini ortaya çıkarmıştır.
ÇİÇEK HASTALIĞI SALGININDA NE YAPILMALIDIR?
Salgın olduğunda en kıymetli şey daha fazla yayılmasını durdurmaktır. Bu nedenle hastalığa sahip olan bireylere çabucak teşhis konulmalıdır. Salgın durumlarında yapılası gereken hadiseleri yani hastaları bulmak ve bu hastaların temas ettiklerini belirleyerek aşılamak gerekir.
Döküntüsü olan bireylerin kimlerle temas ettiği yeterli bir biçimde araştırılmalı ve aşı yapılamıyorsa 18 gün boyunca bireyin ateşi ve belirtileri takip edilmelidir. Hastalık belirtisi gösteren bireyler izole edilmeli ve bu hastalardan örnek alınmalıdır. Geniş alana yayıldıysa kalabalık yerlerden uzak durulması gerekir. Sıhhat örgütü tarafından verilen korunma tedbirleri uygulanmalıdır.
ÇİÇEK AŞISI NEDİR, KORUYUCULUK MÜHLETİ NE KADARDIR?
İlk çiçek aşısı inek çiçeği aşısıdır ve bu aşı ile hasta olmayan bireyler aşılanarak bireylerin hasta olması engellenmiştir. Daha sonra bu aşı geliştirilmeye devam etmiştir. Bu aşı birebir vakitte tarihteki birinci aşıdır ve hatta aşı manasına gelen vaccine, ‘vacca’ sözünden gelir. Vacca, Latince’de inek manasına gelmektedir.
Bu aşı sayesinde günümüzde çiçek hastalığı büsbütün yok olmuştur. Ayrıyeten bu aşılama sayesinde öbür hastalıklara da devalar bulunmaya başlanmıştır. Çiçek aşısının içeriğine bakacak olursak çiçek aşısı aslında canlı bir virüs aşısıdır. Orthopox virüs ailesinden olan Variola virüsüne çok misal. Aşının koruyucu tesiri yüksektir lakin 1999’da üretim ve depolanması Dünya Sıhhat Örgütü Variola Virüs Müşavere Komitesi tarafından kısıtlanmış bir aşıdır.
Pek çok ülke aşı stoklarını artırma uğraşında olmasına karşın aşının bağışıklık yapabilme özelliği olabileceği düşünüldüğü için buna bakılması önerilir. Aşı üretim çalışmaları devam etmekle birlikte stoklardaki çiçek aşılarının denetimleri de yapılır. Stoklarda bulunan aşıların yıllardır bağışıklık yaratma özelliğini (potens) kaybetmediği belirlenmiştir. Aşının koruyuculuk mühletine bakacak olur isek yapılan kişiyi en az 10 yıl müddetince koruduğu tespit edilmiş. Aşılı bireylerde semptomlar daha hafif seyretmekte olup bu bireylerden daha az bulaş olduğu biliniyor.
ÇİÇEK AŞISININ YAN TESİRLERİ NELERDİR?
Aşının yan tesirleri yani komplikasyonları sıktır. Ama, hastalık riski olan şahıslara, hastalığın komplikasyonları göz önünde bulundurulduğunda yapılması tercih edilir.
Aşının en değerli yan tesirleri aşıya bağlı oluşan egzama, generalize vaccinia infeksiyonu, prograsif vaccinia infeksiyonu ve aşı sonrası ensefalittir. Ayrıyeten günümüzde aşılar üzerindeki çalışmalar devam ediyor. Hassas olan kümelerinde aşıları kullanabilmesi için aşı ile birlikte immünoglobilinler geliştiriliyor.
ÇİÇEK HASTALIĞI VE SUÇİÇEĞİ BİREBİR HASTALIK MI?
İsim benzerliği nedeniyle sık sık karıştırılan çiçek hastalığı ve suçiçeği hastalığı farklı hastalıklardır. Çiçek hastalığının seyri daha ağır ve hayati risk içeriyorken suçiçeği daha hafif seyreden ve genel olarak çocukluk evresinde yaşanan bir hastalıktır.
ÇİÇEK HASTALIĞINA NE DÜZGÜN GELİR?
Çiçek hastalığı günümüzde eradike edildiği için bu hastalığın engellenmesi için özel bir sisteme gerek yoktur. Lakin genel olarak viral enfeksiyonlara karşı bedenimizi korumak için beslenmeye dikkat edilmeli, bol sıvı tüketilmelidir. Bağışıklık sistemini güçlendirmenin bir öteki yolu ise bulunan ortamın hijyenine dikkat etmektir. Ayrıyeten sistemli uykuya ve istirahat etmeye ihtimam gösterilmelidir.
ÇİÇEK HASTALIĞI ÖLDÜR MÜ?
Çiçek hastalığı ortaya çıktığı birinci periyotlarda bu hastalığa kapılan her 10 şahıstan 3’ünün mevti ile sonuçlanmıştır. Günümüzde yaygınlığı kalmadığı için tıpkı durum kelam konusu değildir.