Brandon Spektor
Gökbilimciler, Samanyolu’nun merkezini izlediler ve tek bir devasa yıldızın etrafında şık bir halde dönen, minyatür bir sarmal galaksiyi andıran bir şey keşfettiler. Ağır ve tozla dolu galaktik merkezin yakınlarında, Dünya’dan yaklaşık 26 bin ışık yılı arada keşfedilen yıldız, Güneş’ten yaklaşık 32 kat büyük ve “gezegen oluşum diski” diye bilinen devasa bir dönen gaz diski içinde yer alıyor. (Diskin kendisi yaklaşık 4 bin astronomik ünite genişliğinde; yani, Dünya ile Güneş ortasındaki uzaklığın 4 bin katı genişliğe sahip).
Genç yıldızların milyonlarca yıl boyunca büyük ve parlak yıldızlara dönüşmesine yardım eden yıldız yakıtı fonksiyonu gören bu çeşit diskler, kainatta yaygın biçimde bulunurlar. Ne var ki, gökbilimciler şimdiye kadar hiç bu türlü bir şey görmemişlerdi: o, içinde bulunduğumuz galaksinin merkezine tehlikeli biçimde yakın bir yörüngede dönen minyatür bir galaksi. Pekala bu küçük spiral nasıl meydana geldi ve orada bunun üzere daha fazlası mevcut mu? Nature Astronomy mecmuasında 30 Mayıs günü yayınlanan yeni bir araştırmanın aktardığı kadarıyla, bu soruların cevapları, Güneşimizden yaklaşık üç kat daha büyük olan ve spiral diskin yörüngesinin çabucak dışında saklanan gizemli bir gök cisminde yatıyor olabilir.
İKİNCİ BİR YILDIZ DİSKİN HALİNİ BOZUYOR
Araştırmacılar, Şili’de bulunan Atacama Büyük Milimetre/milimetre altı Dizisi (ALMA) teleskopu ile gerçekleştirilen yüksek çözünürlüklü müşahedeleri kullanarak, diskin, kendisine doğal bir spiral hal verecek biçimde hareket etmediğini keşfettiler. Bilim insanları, bundan çok, diskin tam olarak öteki bir cisimle -büyük ihtimalle yakınında bulunan ve hâlâ görülebilen, gizemli ve Güneş’in üç katı büyüklüğündeki bir nesneyle- yaşadığı yakın bir çarpışma sebebiyle bu türlü karmaşık bir hale geldiğini belirtiyorlar.
Ekip, bu hipotezi denetim etmek için, gizemli objeyi içine alan bir düzine beklenen yörünge hesapladı; sonrasında bu yörüngelerden rastgele birinin objeyi gezegen oluşum diskine gereğince yaklaştırarak bir spiral haline getirip getiremeyeceğini görmek hedefiyle bir simülasyon yarattı. Gök cisminin muhakkak bir yolu izlemesi durumunda, yaklaşık 12 bin yıl evvel diskin içinden geçip, şu anda şahit olduğumuz canlı spiral hale neden olacak kadar tozu dağıtabileceğini gördüler.
MERKEZDE BUNUN ÜZERE BİNLERCESİ OLABİLİR
Çin Bilimler Akademisi’ne bağlı Şangay Astronomi Gözlemevi’nde yardımcı araştırmacı ve araştırmanın muharriri olan Lu Xing verdiği demeçte, “Analitik hesaplamalar, sayısal simülasyon ve ALMA müşahedeleri ortasındaki kusursuz eşleşme, diskteki spiral kolların, istilacı objenin geçişinin kalıntıları olduğuna ait sağlam deliller sunuyor” diyor. Bu araştırma, galaktik merkezdeki bir gezegen oluşum diskinin birinci direkt imajlarını sunmasının yanı sıra, dış gök cisimlerinin yıldız disklerini tipik biçimde sırf galaktik ölçekte görülen spiral formlara dönüştürebileceğini ortaya koyuyor.
Araştırmacılar, Samanyolu’nun merkezinin, galaksinin bizim bulunduğumuz yakasından milyonlarca kat daha ağır biçimde yıldızlarla dolu olması nedeniyle, galaktik merkezde buna benzeri olayların ziyadesiyle sistemli biçimde yaşanmasının mümkün olduğunu söz ediyorlar. Bu durum, galaksimizin merkezinin yalnızca keşfedilmeyi bekleyen minyatür spirallerle çok dolu olabileceği manasına geliyor. Bilim insanları bu kozmik matruşkanın merkezine çok uzun bir mühlet ulaşamayabilirler.
Yazının yepyenisi Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)